Żywot Męczennika Chrystusowego, Stanisława, biskupa krakowskiego

        Piotr Skarga żyjący na przełomie XVI/XVII wieku jezuita i kaznodzieja w pierwszych słowach zachęca do czytania naród polski ku pożytkowi i naśladowaniu cnót świętego. Rodzicami św. Stanisława byli Wielisław Szczepanowski i Bogna, szlachetni z urodzenia. Rodzice mieszkali niedaleko Bochni w powiecie krakowskim. Byli fundatorami kościoła św. Magdaleny. Nie mieli dzieci,  jednak  po 30-tu  latach  małżeństwa  żona  Wielisława  zaszła  w ciążę.  Będąc  w drodze urodziła syna jak to określa Piotr Skarga „...przechodząc się do gaiku bliskiego, tak łacno tam syna powiła…”. Na chrzcie chłopiec otrzymał imię Stanisław i jak tłumaczy P.Skarga oznaczało to „stań się sława z niego Bogu i Kościołowi Jego”. Jako młody chłopiec był skłonny do nabożeństw i do nauki. Uczył się najpierw w Gnieźnie a potem wyjechał do Paryża. Z tego okresu pamiętnikarze określają jego osobowość wraz z ks. P. Skargą, jako człowieka „…dowcipu ostrego i pamięci prędkiej”. Tam zrodziło się u niego w sercu powołanie do życia klasztornego „…myślał w Paryżu patrząc na ludzi zakonnych […] ciasny żywot sobie między nimi obrać…”. Jednak po powrocie do Polski, biskup Lambertus przekonał go do stanu kapłańskiego. Będąc kapłanem wyróżniał się wg P. Skargi pięknymi kazaniami. Wielkie   serce   tego   kapłana   zauważył   i  docenił biskup Zula, który zechciał, aby po jego śmierci biskupem krakowskim został Stanisław. Zgodnie z wolą swojego poprzednika, mając lat 36, za pontyfikatu Aleksandra II, został biskupem krakowskim.

        Jego dom biskupi był zawsze otwarty dla najuboższych. Zresztą nowy biskup przyciągał wiernych swoją osobowością i cnotami: wiarą, pokorą, czystością, łaskawością, sprawiedliwością, męstwem, zdyscyplinowaniem, wzgardą dla świata. Na szczególną uwagę zasługuje jego pomoc materialna dla wdów i sierot.

Król Bolesław II Śmiały

       Słynny polski jezuita uważał, że konflikt z królem Bolesławem wynikał z winy samego szatana. Kaznodzieja pisał w swoich Żywotach: „…a diabłu wielką utratę czynił, wzbudził nań wielkie trudności i straszliwą niepogodę”. Znamienne jest to, że Skarga uważał króla za człowieka o wielkich cnotach. Król potrafił zjednoczyć państwo, miłować koronę i ojczyznę, wyróżniał się męstwem, niegdyś nabożny, czego dowodem była fundacja klasztoru w Mogilnie w diecezji gnieźnieńskiej. Jednak jak powiada autor „…na bujnej ziemi wiele się chwastu rodzi”. Zarzucił królowi przede wszystkim cudzołóstwo i rozpustę. Biskup Stanisław upominał króla, nawet pojechał za nim do Wrocławia i jawnie przed dworzanami prosił o nawrócenie. Ciekawym fragmentem żywota jest wskrzeszenie umarłego od trzech lat Piotra.  Jak twierdzi  zacny  autor  celem  wskrzeszenia  było przede wszystkim wskazanie świętości biskupa na tle konfliktu z królem. Skarga pisze tak „…o, dziwny a nie słychany i tak bardzo jawny cud, którym wsławić chciał moc swoją Pan Bóg na pokazanie czystej duszy i żywota anielskiego tego naszego Polaka!”. Ostatnia odsłona tego dramatu dotyczyła wyprawy króla na Kijów. Po zdobyciu Kijowa, władca z żołnierzami oddał się rozpuście i próżnowaniu. Oburzone żony w Polsce odstępowały od „powinności małżeńskiej”. Żołnierze zaniepokojeni uciekli, zostawiając władcę. Wściekły król postanowił ukarać dezerterów, za którymi wstawił się biskup Stanisław. Ksiądz Skarga pisze „ten bardzo rozjadły król Stanisława Świętego zabić umyślił”, w czasie odprawiania Mszy na Skałce, w kościele św. Michała „król wbieżał do kościoła i miecz w świętej głowie jego utopił…”.