Odpust parafialny jest świętem patronalnym kościoła parafialnego. W pierwszych wiekach chrześcijanie nie budowali kościołów – Eucharystię sprawowano w domach. Od IV wieku, po uzyskaniu wolności wyznaniowej, chrześcijanie zaczęli budować świątynie, jednak wybór miejsca nie był przypadkowy. Stawiano kościoły w miejscach, gdzie istniał kult świętych, zwłaszcza męczenników (np. w miejscu ich śmierci). Dzięki temu otrzymywały swoich świętych patronów. Troszczono się także, aby w nowym kościele znajdowały się relikwie świętego. Pierwsze kościoły przyjmowały za swoich patronów zwłaszcza Apostołów i świętych męczenników. Potem poświęcano nowe kościoły Najświętszej Maryi Pannie, a w wiekach późniejszych także Jezusowi Chrystusowi, Duchowi Świętemu oraz odwoływano się do przymiotów boskich (np. Opatrzności Bożej, Miłosierdzia Bożego) i wydarzeń zbawczych (np. Chrztu Pańskiego, Podwyższenia Krzyża). Dzień nadania „tytułu” kościołowi stawał się świętem kościoła i parafii.
W to parafialne święto, oprócz uroczystej Mszy św., organizowano procesje, przedstawienia obrazujące życie czczonego świętego, urządzano wspólne zabawy i uczty. W późniejszych wiekach uczestnictwo w święcie patrona kościoła dawało możliwość uzyskania odpustów, przez co święto patronalne kościoła zaczęto nazywać odpustem parafialnym. Możliwość uzyskania odpustów zmieniła charakter parafialnego święta – podkreślano konieczność pokuty i nawrócenia. Przed uroczystością odpustową organizowano specjalne przygotowania, gdzie ważne miejsce zajmowała spowiedź.